Nuevos escenarios para la conversación políticael uso de WhatsApp por parte de los partidos durante la campaña electoral de abril de 2019 en España

  1. Zamora Medina, Rocio 1
  2. Losada Díaz, José Carlos 1
  1. 1 Universidad de Murcia, España
Revista:
Palabra Clave

ISSN: 2027-534X 0122-8285

Ano de publicación: 2021

Volume: 24

Número: 1

Tipo: Artigo

DOI: 10.5294/PACLA.2021.24.1.2 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openDialnet editor

Outras publicacións en: Palabra Clave

Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable

Resumo

A democratização da tecnologia permite que os cidadãos e os partidos políticos encontrem novos caminhos para o diálogo social. De fato, os líderes políticos “começam a governar com o celular”. Dentro das diferentes opções para esse diálogo, encontram-se os aplicativos de mensagem instantânea, como WhatsApp, que são consolidados como ferramenta habitual nas estratégias de comunicação de partidos e candidatos. Contudo, não existe, no âmbito da pesquisa acadêmica, um desenvolvimento teórico que ajude a entender esse fenômeno. Para preencher essa lacuna, esta pesquisa inclui como principal objetivo analisar cientificamente o uso que os partidos políticos outorgaram a essas ferramentas durante a campanha para as eleições gerais na Espanha em abril de 2019. Tomando como referência os estudos prévios relacionados com o uso desse microblogging em contextos eleitorais no Brasil, na Índia e na Nigéria, este trabalho se converte no primeiro estudo empírico realizado na primeira “eleição do WhatsApp” na Espanha, a partir de seu protagonismo como primeira rede social com mais de 25 milhões de usuários. A parte nuclear desta pesquisa está na análise de conteúdo qualitativo de todos os conteúdos criados no WhatsApp pelos cinco principais partidos (Partido Socialista Obrero Español, Partido Popular, Vox, Ciudadanos e Unidas Podemos) que participaram dessas eleições. Nesta pesquisa empírica e comparativa, centrou-se em categorias específicas, como nível de atividade, tipo de conteúdo, links a outras redes sociais, objetivo principal do conteúdo, presença de conteúdo falso e negativo, e nível de interação). Os resultados mostraram um uso diferenciado desta ferramenta pelos partidos políticos espanhóis, com os partidos tradicionais apresentando o maior nível de atividade. Além disso, embora o conteúdo audiovisual fosse um recurso frequente, a campanha espanhola não foi marcada por uma difusão agressiva de conteúdos falsos.

Referencias bibliográficas

  • Barredo, A. (2019, 18 de enero). WhatsApp supera a Facebook como plataforma social más popular en el mundo. La Vanguardia. https://www.lavanguardia.com/tecnologia/20190118/454183092892/WhatsApp-supera-facebook.html
  • Benidelli, T. (2017, 15 de marzo). La fiscalía brasileña pide investigar a toda la clase dirigente por corrupción. El País. https://elpais.com/internacional/2017/03/14/actualidad/1489524802_196077.html
  • Borella, G. (2018, 18 de noviembre). WhatsApp, nueva arma de manipulación electoral. La Nación. https://www.lanacion.com.ar/opinion/WhatsApp-nueva-arma-de-manipulacion-electoralpolitica-y-medios-nid2192142
  • Castells, M. (2009). Comunicación y poder. Alianza.
  • Cheeseman, N. (2019, 30 de julio). The sophisticated ways WhatsApp was used by political operatives in Nigeria’s 2019 elections. Quartz Africa. https://qz.com/africa/1678202/how-whatsapp-impacted-nigerias-2019-election/
  • Digital News Repport. (2018). Overview. http://www.digitalnewsreport.org/
  • El Confidencial. (2019, 26 de abril). WhatsApp recula (otra vez): el cierre de la cuenta de Podemos es ahora permanente. https://www.elconfidencial.com/tecnologia/2019-04-26/WhatsApp-podemos-cuenta-cierre-caos_1964850/
  • Estudio Anual de Redes Sociales 2019. (2019, 5 de junio). https://iabspain.es/estudio/estudio-anual-de-redes-sociales-2019/
  • Estudio Datafolha. (2018). Eleições 2018. http://media.folha.uol.com.br/datafolha/2018/10/27/44cc2204230d2fd45e18b039ee8c07a6.pdf
  • Financial Times. (2019). WhatsApp is a dark version of democracy. https://www.ft.com/content/3b55465e-6039-11e9-b285-3acd5d43599e
  • Galarraga Gortázar, N. (2018, 29 de octubre). El ultraderechista Bolsonaro gana las elecciones y será presidente en Brasil. El País. https://elpais.com/internacional/2018/10/28/america/1540749476_160477.html
  • Giansante, G. (2015). La comunicación política online. UOC.
  • Gragnani, J (2018, 9 de octubre). Um Brasil dividido e movido a noticias falsas: Uma semana dentro de 272 grupos políticos no WhatsApp. Globo News. https://epocanegocios.globo.com/Brasil/noticia/2018/10/um-brasil-dividido-e-movido-noticias-falsas-uma-semana-dentro-de-272-grupos-politicos-no-WhatsApp.html
  • Gutiérrez-Rubí, A. (2014). Tecnopolítica: El uso y la concepción de nuevas herramientas tecnológicas para la comunicación, la organización y la acción política colectiva. Grafiko.
  • Gutiérrez-Rubí, A (2015). La política en tiempos de WhatsApp. El País Libros.
  • Gutiérrez-Rubí, A. (2019a, 11 de marzo). Internet y elecciones: Cómo las redes sociales irrumpen en la comunicación política. Infobae. https://www.infobae.com/politica/2019/03/11/internet-y-elecciones-como-las-redes-sociales-irrumpen-en-la-comunicacion-politica/
  • Gutiérrez-Rubí, A. (2019b, 13 de abril). La campaña oficial en WhatsApp. https://www.gutierrez-rubi.es/2019/04/13/la-campana-oficial-en-WhatsApp/
  • Hazard, L. (2018). WhatsApp is a black box for fake news. Verificado 2018 is making real progress fixing that. http://www.niemanlab.org/2018/06/ whatsapp-is-a-black-box-for-fake-news-verificado-2018-is-making-real-progress-fixing-that/
  • Jaume, P. (2015, 1 de abril). Hablar con los ciudadanos vía WhatsApp. La Vanguardia. https://www.lavanguardia.com/politica/20150401/54428626261/contactar-via-WhatsApp-politicos-moda-precampana.html
  • Jenkins, H. (2006). Convergence Culture: Where old and new media collide. New York University Press.
  • Maarek, P. J. (2014). Politics 2.0: New forms of digital political marketing and political communication. Trípodos, 1(34), 13-22. http://www.tripodos.com/index.php/Facultat_Comunicacio_Blanquerna/article/view/163
  • Martin, J. A. (2014). Mobile media and political participation: Defining and developing an emerging field. Mobile Media & Communication, 2(2), 173-195. https://doi.org/10.1177/2050157914520847
  • Nogueira, K. (2019, 1 de enero). Na posse, bolsominions gritam “WhatsApp, WhatsApp! Facebook, Facebook!”. DCM. https://www.diariodocentrodomundo.com.br/video-na-posse-bolsominions-gritam-WhatsApp-WhatsApp-facebook-facebook/
  • Oliveira, J. (2018, 7 de octubre). WhatsApp, el elemento distorsionador de la campaña en Brasil. El País. https://elpais.com/internacional/2018/10/07/america/1538877922_089599.html
  • Oxford Internet Institute. (2019). The Computational Propaganda Research Project (ComProp). https://comprop.oii.ox.ac.uk
  • Palomo Torres, M. B. y Sedano Amundarain, J. A. (2018). WhatsApp como herramienta de verificación de fake news: El caso de B de Bulo. Revista Latina de Comunicación Social, 73, 1384-1397. https://doi.org/10.4185/RLCS-2018-1312
  • Penteado de Camargo, C. L. (2011). Marketing político na era digital: Perspectivas e possibilidades. Revista USP, 90, 6-23. https://doi.org/10.11606/issn.2316-9036.v0i90p6-23
  • Senra, R. (2018, 20 de octubre). Elecciones en Brasil: Por qué WhatsApp bloqueó la cuenta del hijo de Bolsonaro y la de cientos de miles de usuarios en las vísperas de los comicios. BBC. https://www.bbc.com/mundo/noticias-america-latina-45926450
  • Serrano, P. (2019, 28 de febrero). La campaña política se decidirá en tu WhatsApp. Eldiario.es. https://www.eldiario.es/zonacritica/campana-politica-decidira-WhatsApp_6_872172794.html
  • Singh, M. (2017, 24 de febrero). WhatsApp hits 200 million active users in India. https://mashable.com/2017/02/24/whatsapp-india-200-million-active-users/
  • Sydow, L. (2019, 16 de enero). The State of Mobile in 2019: The Most Important Trends to Know. App Annie. https://www.appannie.com/en/insights/market-data/the-state-of-mobile-2019/
  • Tardáguila, C., Benevenuto, F. y Ortellado, P. (2018, 17 de octubre). Fake News Is Poisoning Brazilian Politics. The New York Times. https://www.nytimes.com/2018/10/17/opinion/brazil-election-fake-news-WhatsApp.html?ref=nyt-es&mcid=nyt-es&subid=article
  • Varona-Aramburu, D., Sánchez-Martín, M. y Arrocha, R. (2017). Consumo de información política en dispositivos móviles en España: Caracterización del usuario tipo y su interacción con las noticias. El Profesional de la Información, 26(4), 641-648. https://doi.org/10.3145/epi.2017.jul.08
  • Verma, L. (2017, 12 de marzo). BJP’s election strategy: 900 rallies, 67,000 workers, 10,000 WhatsApp groups and chopper landings. The Indian Express. https://indianexpress.com/elections/bjps-election-strategy-900-rallies-67000-workers-10000-whatsapp-groups-chopper-landings-4565757/
  • Vosoyghi, S., Ray, D. y Aral, S. (2018). The Spread of True and False News Online. http://ide.mit.edu/sites/default/files/publications/2017 %20IDE %20Research %20Brief %20False %20News.pdf
  • minutos. (2019, 24 de febrero). WhatsApp cumple 10 años con 25 millones de usuarios “enganchados”. https://www.20minutos.es/noticia/3571703/0/WhatsApp-cumple-diez-anos-con-25-millones-espanoles-enganchados/